UPC Krihfabu Nih Zeitindah Kan zumh? Zeiruang ah Dah Kan Zumh?

UPC Krihfabu Nih Zeitindah Kan zumh? Zeiruang ah Dah Kan Zumh?

By, Pastor, Van Hlei Thang Perth (Western Australia, )

Date 05/05/2018

 

            Hi ca hi tuan deuh ah k arak tial. Nain ka rak thlah duh loh. Fb I catial hi ai phu in ka ruat loh. An comment pawl khi thling a za. Thluachuah zong a um loh. Cu nak hmanh in duh a nung lo chin chin mi cu, Zapi zaran cu mah le mitbenh long in ca kan rel. Cu bantuk nihcun hlawknak a chuahpi hrim loh. Cu nihcun I hmuhthiam lonak a karhter lehlam. Cu pin ah zumhnak ah kan I dannak kha faktuk in thlir ai timmi ka si bal fawn loh. Nain tutan cu ka van tial ve. 

Pastor, Van Hlei Thang

        

        Mi zeimaw caah cun dai tein um hi “Aw an I sum hi tah” ti lei si loin “An thei loh” tiin sopot phun in an i la. “Ka tial ah maw that la tial lo ah hme” ti voi tam ial kai el. Donghnak ah “Tial ko ning” ka ti. A ruang cu nai fb ah UPC kan zumhnak nan kan theih piak thiam lo kha fiangtein hmuh khawh a si. Cu caah “Hawi nan palh, kannih kan dik” ti lei kap si loin “kan zumhnak hitin dawh a si cuh” tiah keimah khap tawk in phuan ka timh bia a si. Theih kauhnak tal ah va cang hram seh tiah thlaza cam buin!

Nawlnak:

          Hi cah hi mah le dirhmun-mitbenh in rel loin, mah dirhmun chuah tak chung (Neutral) in rel ding in sawm nan si. Cun Thumkomh Pathian zumhnak hi ai lo cio loh. Cu caah hi ca nih thumkomh a timi cu nai fb hrawng lar ngaimi zumhnak hi a sawh duhmi a si. Cun hi ka tial mi tanh in comment ah biafak tial bak lo ding kan nawl cia hna.

          Hngalh bak ding cu: Biaknak hi pakhat hnih bia el teinak sawh sawh ah ai hngat mi a si loh. Bia el cu voitam pi cu a nal le a chim thiam

Pastor, Van |Hlei Thang

mi nih tei a si (Facts ah in si loin tactics in an I tei theu). Cu caah tha ka pe loh. Uar zong ka uar loh. Kei bang hna cu nan ka tei colh hnga. Kan khua pam lio “1996” ah khan Kawl lei in riantuanbu pakhat nih facang cawknak an rak kan bawmh. A kan bawmtu nih cun bia an kan cah mi cu “facang in nai vai phawt ahcun voikhat ah a dih lai. Har hi voikhat long a si loh. Cu caah Rice bank bantuk rak tuah uh. Ei awk ngei lo nih I cawi hna she law kum a vui tik ah cham hna seh. Cu tin cun catkeuh tik ah rawl a um peng hnga” ti a si. Kan khua meeting ka tuah pi hna. Ka chim le an lung a tling. Nain kan khua ah biachim kho tak pakhat nih bia ka khat in a ka hloh. “Van Hlei Thang phurhmi bawmhnak hi ka uar lo bik mi a si lai. A ho nih dah sa a kan hlehmi cu, pherh thum in va car uh law, pherh li hi chum uh a kan ti bal. An kan nek bia si. Hleh cun hleh bak, hleh lo le hleh lo bak” a ka ti. Si bak cu mu. Sahleh mi cu kanmah nawl cu a si reng. Nain a dik maw? A dik lo. A ka tei maw? Vangkau bak in tah a ka tengh. A chim awk te ka rak hngal loh.

UPC nih Zei Set Dah Kan Zumh?

          UPC nih Pathian cu pakhat bak a si ti kan zumh. Zei ruang ah dah cu ti cun kan zumh? Bible kawih lo kan kawi maw? Kan duhnak zawn long kan char maw? A tang lei zoh ah a fiang lai.

1.     Pathian cu Pakhat a si.

          Kan zumhnak hramthok a simi Israel mi zumhnak ah Pathian cu pakhat bak a si. El awk le buai len awk aum loh. Nihin ni tiang a si ko. Cun kan Bible hmun 28 thengte fianghlang tak tak in Pathian pakhat a si ti a kan chimh. Cun Pathian pakhat a sinak langhternak cacang cu tampi an um rih. Tlawmpal van cawm ahcun:

ü Deutronomy 6: 4 “Hear O Israel, the Lord Our God, the Lord is one”. Thei hmanh Israel, Bawipa hi kan Pathian a si, Bawipa lawng lawng hi”.

ü Deut 4: 35 “Bawipa Pathian nan hngalh nak hnga, nan nih cu hmuhsak nan si. Amah hlei ah a dang a hohmanh an um loh”.

ü Deut 4: 39 “Bawipa cu Vancung ah khin le vulei cung ah hin Pathian a si: a dang a hohmanh an um lo, ti kha nihin cu hngal uh law nan lung chung ah I cinken tuah uh”.

ü Isaiah 43: 10 “Keimah hlan ah Pathian dang zeihmanh an um loh, a rak um bal lo I, hmailei zong ah an um bal lai loh”.

ü Isaiah 44: 6,8 “Kei hi hramthoknak le donhnak cu ka si. Keimah loin Pathian dang an um loh”.

Old Testament: (Deut 4: 35,39, Deut 32:39, 2 Samuel 7:22, 1 King 8:60, 2 King 5:15, 2 King 19:15, 1 Chro 17:20, Nehemiah 9:6, Psalm 18: 31, Psalm 86: 10, Isaiah 37: 16, 20, Isai 43: 10-11, Isai 44:6-8, Isai 45: 21, Isai 46: 9, Hosea 13:4, Joel 2:27, Zach 14:9)

New Testament: (Mark 12:29-34, Johna 17: 3, Rom 3: 30, 1Cor 8:4-6, Gal 3:20, Ephe 4: 6, 1 Tim 1:17, 1 Tim 2:5, James 2:19).

          Cu caah Pathian pakhat zumhnak cu amah Pathian nih Vulei ceunak caah a rak kawhmi hna Israel miphun nih fek tein an dirpi.

2.     Jesuh Vulei ah a ra

          Kum thonghnih chung “Pathian pakhat zumhnak hi ai hnin bal loh”. Nain Jesuh a hung chuak. Pathian a si cu a tuahserhnak le a hmurka in fiangtein hmuh khawh a si. Cu caah Pathian pakhat zumhnak cu mi zeimaw caah cun hninh hram ai thawk.

          Jesuh Pathian a sinnak tlawmpal van char hna ahcun:
Mizeng pa an rat pi. Jesuh nih “Ka kawi, nan sualnak cu ngeihthiam na si cang” (Luke 5: 20) a ti. Hi hi anmah pahnih kar ngeihthiamnak a si loh. Cu caah Cawnpiaktu pawl an thin a khenh tak tak. Minung nih sual thlah piak khawh a si tung loh. Pathian long nih pei a thlah khawh cu an ti” (Luk 5:21). Pathian ah ai chia an ti.

          Jesuh nih mi zapi cu “Nan pu Abraham nih khan kan I hmuh lai kha ai ngaih ngai ngai I, a hmuh tak tak ah a rak I lawm” (John 8:56). Judah mi nih kum 50 hmanh na tlin rih tung lo, zeitindah Abraham cu na hmuh khawh tiah an ti. Jesuh nihcun biatak kan chimh hna: “Abraham hlan ah ka um cang” tiah a leh hna (John 8: 58).

          Jesuh nih “Cathiang kha tha tein nan kawl, cu nan kawl cu nunnak hmuh duh ah asi. Nain nunnak ngeih awk ah keimah sin rat tu cu nan duh loh” (John 5:40).

Ø “Rethei le thilrit vialte hna, kan sin ah ra uh” (Mtt 11:28)

Ø “Thawhthannak le Nunnak cu ka si” (John 11: 25)

Ø “Lam le biatak le nunnak ka si” (John14: 6)

Ø Jesuh nih “Patian kha ka Pa tiah a kawh caah Pathian tluk ah aa ser tiah an ti” caah thah an duh (John 5:18).

          Cu caah mifim ropui C S Lewis nih “Jesuh caah thimding pahnih long na ngei. Pathian tin a hmai ah kun in biak a si lo ah mihrut tiah cil chak in kal tak ding. A ruang cu a chimmi pawl (Keimah hi thawhthannak le nunnak ka si. Lam le biatak le nunnak cu keimah ka si) hi a dik ahcun minung a si kho loh. Pathian bak a si. Nain a dik lo a si ahcun mifim cu chim hlah, zaran hmanh a si kho loh. Lungchuak poh chimmi, thinlung hman lo, mimolh a si lai. Cu caah mimolh bia cu ruah phupha hlah” a ti phah.

          Atam liangluang. Jesuh Pathian a si cu el awk tha lo a si. Cu cu Judah minih an cohlan khawh lo caah an thah. Paul nih “Hi vulei uktu hna nih hin cu fimnak cu an rak hngal loh. Rak hngal hna sehlaw cu, sunparank Bawi kha vailam ah an rak khenh hnga lo” (1Cor 2:8).

Asi ah, Pathian cu pahnih maw an si ne?

          Si bak hlah. Bible nih Pathian cu pakhat a si a ti cang. Asi ah zeitindah a si ne? Tanglei Bible cacang pawl nih Jesuh cu Cahlun Pathian a si kha fiang tein a kan chimh. Jesuh cu a chuah lainak kong Isaiah nih a rak chim tik ah “Kan caah hngakchia a chuak. Cu hngakchia te kha, a thawngmi Pathian, Zungzual Hmunmmi Pa” a si a ti (Isai 9:6).

Jesuh cu Immanuel tiah auh a si. “Immanuel ti cu Pathian kan sin ah aum” tinak a si (Mt 1:23).

Liannganbik Bawipa Pathian nih “Kei cu Alpha le Omega ka si” a ti (Biathlam 1:8). Jesuh nih kei cu “Alpha le Omega ka si” ati (Biathlam 22:13)

          Biathlam cauk ah “Athlarau kha prophet hna a petu Bawipa Pathian nih, tuante a tlungzau dingmi thil kha a sal hna hmuhsak awk ah, a Vanmi kha a run thlah” (Bia 22:6). Jesuh nih “Keimah Jesuh nih Khrihfabu chung I a ummi nannih sin ah hi bia cu thanh awk ah ka vancungmi kha ka run thlah” (Bia 22:16). Pathian le Jesuh kha (interchangeable) ai lo tinak a si.

          Pathian nih Moses a auh lio ah “A ho dah na min a si” tiah a hal. Pathian nih “Keimah cu Keimah ka si ko. Keimah a simi nih khan a ka thlah va ti hna” tiah a ti (Exodus 3: 14). Cu bantuk thiam thiam in Jesuh nih mizapi kha “Keimah cu Keimah ka si ko timi kha nan ka zumh lo ahcun nan sualnak chung ah khan nan thi ko lai” tiah a ti hna (John 8:24).

          Zeitindah a si ne lai? Buai awk aum loh. John nih fiangtein a kan chimh. “Pathian fapa cu a ra cang I hngalhnak kha a kan pek caah Pathian tak tak kha kan hngalh. Kan nunnak cu Pathian tak tak a simi a Fapa Jesuh Krih chung ah khan a um: amah cu Pathian tak tak le zungzal nunnak cu a si” (1 John 5: 20).

          Pathian bia thiam thiam nih fiantein a kan chimh. “Jesuh cu hmuhkhawh lo mi Pathian mui a si” (Col 1:15). Cu caah Pathian pahnih si lo in minung khamhnak ding caah sining dang ai thlennak a si. Zeicahtiah hi hi Bawipa Pathian bia cu an si, “a tu cu keimah hrim hrim nih ka tuu kha ka zohkhenh cang hna lai I ka kawl cang hna lai” (Ezekiel 34:11).

          A tling lo mi tahchunhnak pakhat (ka riantuan hawi chimmi in) lak ka duh. Pastor ka si caah mithi ruak pawng ka um can a tlawm loh. I chiah awk ah hmanthlak ta a si ton. A nungmi hmanthlak ahcun hmanthla tu nih “Ready” a ti ton. Nain mithi ruak cu an ti bal loh. A um dan ai remtuk caah a si loh ti cu chim hau lo a si. Mithi cu ai sersiam (Reay) khawh ti lo caah Hmanthlatu tu kha a umnak ai mer in a dirnak ai thleng lengmang. Cu ve bantuk in sualnak ah a thi cang mi minung tlanh awk ah kan Pathian a umnak ai then cang I, a sining ai thlen tluahmah tu khi a si. Halleluijah!!!!

          Ka hngakchiat lio te ah ka nu nih a rak ka chimhmi Uichur tuanbia pakhat a um. Voikhat cu tiva a kal le Ngaikuang pakhat te a tlaih. Bel khapkua in a chumh. Ti a tlawk le a Ngaikuang cu a hawng I vuan, “Keimah Vo”. A van I vuan nolh le “Kan nu”, a van I vuan nolh le “Ka fa vo”. Ai vuan nolh le a hlei a ti le a hah le a ei diam a ti. A rak I vuan lengmang mi kha Ngaikuang dang ah a relnak kha a si. Misual tlanh awk ah sining dang dang in a van I langh ruang ah Pathian hi pahnih thum a si hrim loh ti hi ka zumh.

          Jesuh nih Pathian ka si a ti bak loh. Nain Pathian a si kha kan hgalh I kan zumh. Cu ve bantuk in Jesuh nih Pa Pathian kha ka si a ti bak lo nain Pa Pathian cu Jesuh chung ah a um ti kha fiang tein kan hngalh (Cung lei langhter cangmi Bible cang pawl kha zoh. John 8:24, I John 5:20, Bia 22:6 le Bia 22:16).

Asi ahcun zei ruang ah Jesuh cu Pathian Fapa an ti ne? Jesuh nih “Ka pa” a ti ne?
Vulei ah Pathian rat in rat awk a tha loh. Hi Vulei hi taksa caah sermi a si. Cu caah taksa sinak a rak I hrawm. “Pathian taksa in ai cang I kan lak ah khua arung sa” (1Timothy 3: 16).

          Hi hi na ruat bal maw? Na dirhmun chuah tak chung law ruat ta hmanh! Kan Pathian Vulei ah taksa in arat lio ah khan “Keimah hi nan Pathian cu ka si” ti bak seh law zeidah a cang lai/kho? Pathian hmuh cu thihnak (Exo 33:20, Biaceihtu 13:22) timi zumhnak nih a chilh tukmi nunphung ah Pathian ka si ti seh law zeitin? A thluamthlam in chim hmanh ah thah an timh lengmang kha mu.
          A fiang ko mi cu “An sin ah khuasak ding in rat hnawhmi minung sin ah khua a sa kho lai loh. A kom kho bak hna lai loh”. A rat hnawh chan a ngenh lai. A hlawh a tling lai loh. Cu caah voi tam pi cu mizaw a dam ter mi hmanh “Va chim hlah uh” a ti theu hna (Mt 9:30). Kum 2000 hnu nihin hmanh ah hi taksa pum in Pathian he khuasak ti cu a si te a si kho loh. A ngamh zong kan ngamh lai loh. Pathian le minung pei kan si cu. Khuasak ti awk hrim a tha loh. Kan chung ah a ummi a Thiangthlarau riantuannak dah ti lo cu. Cu caah nihin ni zong ah a Thiang Thlarau tu in a kan um pi. Jesuh nih “Nan sin ah a zungzal can dongh tiang ka um lai” (Mtt 28:20) a kan ti nain a Thlarau tu in a kan umpi (Hi zawnte zong hi Thlarau le Jesuh thenhran awk an that lo nak a langhter).

          Cu caah Fa sinak dirhmun ai lak. (Jesuh hi Bible ah “Begotten son” a ti. Begotten son ti cu ‘Fapa ngeihchun’ a si loh ‘Fapa hrinchun’ a si. Hi zawn te hi kan theology ai thennak hram zong a si. Van ah nupi ngeih, va ngeih a um lo. Cu caah Fa neih zong a um loh. Pa le Fa zong a um loh. Pa le Fa hi Vancung thil an si loh. Vulei thil an si (Mtt 22:30). Hi kong hi chim ding tam lengluang.

          Cu caah Pathian Minung he khua a hong sak tik ah “Fapa Model” kha a hman. Pa le Fa pehthlaihnak cu zeidah a si? A can a cut tik ah Roco in a hmunrolh kho tu dirhmun a si. Cu cu Jesuh nih a langhter fawn. Thihnak a tei I a thawhthan hnu ah, “Vancung le Vulei cung a ummi nawlngeihnak vialte cu pek ka si cang” (Mtt 28:18).

          Tuanbia ah elawk tha lo thil pakhat cu zumtu pawl an rak hrem tuk lio hna ah, krihfa an si kha langhter awk a that lo caah “Nga” hmanthlak in an rak langhter. Cu cu a theimi caah a za tuk. Cu ve bantuk in “Pathian ka si” ti awk that lo nak dirhmun le sining chung ah “Nga” hmanthlak bantuk in a langhter mi pawl hi ai za liangluang. “Kan caah hngakchia a chuak. Fapa pek kan si. Amah cu khuaruah har, fimchimtu, a thawngmi Pathian, Zungzal Hmunmi Pa, Deihnak bawi” ti le John nih “Pathian fapa cu a ra cang I hngalhnak kha a kan pek caah Pathian tak tak kha kan hngalh. Kan nunnak cu Pathian tak tak a simi a Fapa Jesuh Krih chung ah khan a um: amah cu Pathian tak tak le zungzal nunnak cu a si” (1 John 5: 20), “Keimah cu keimah ka si ko ti kha nan ka zumh lo ahcun nan sualnak chung ah khan nan thi ko lai” (Exodus 3:14, John 8:24) ti pawl hi a za liangluang (more than enough) ko lo maw?

          Pathian cu khuaruahhar a si. A tanglei Jesuh sining a chimmi zoh hmanh!
Amah cu Tukhal (John 10:11) a si bu ah Tufa (John 1:29) a si fawn.
Siangpahrang (Bia 19: 16) a si lio ah Sal (Phil 2:7) a si fawn.
David hringsortu le David hrinsor a si fawn (Bia 22: 16).

          Pathian cu Pakhat a si. Riantuanning/Sining pathum in ai lang. Hi hi UPC kan zumhnak bak cu a si. Hi tin ti ning law zeitin? Pathian sining pathum in ai langh ruang ah Pathum a si ko ti hi Pathian thawnnak zumh lo/ zei rel lo a si kho maw? Voikhat ah sining tampi in ai lang kho lo mi Pathian maw kan zumh?

          Theology chimtlak lo te ka cawnnak ah an kan chimh tonmi bia cu hi hi a si. Pathian cu “Omnipresence” Voikhat te ah hmunkip ah aum kho mi” Pathian a si ti a si. Cu cu fek tein ka zumh fawn. (Hi tin an zumh tiah nan kan theih hnu cun Bible i “Kan” ti te, “Ka Pa” ti te hna, “Fapa” ti te hna le Jesuh tipil in lio I “Aw, Thuro le Jesuh” hmunkhat ai langh hna kha cu chim fian a hau ti in ka ruat loh. Voikhat ah sining tampi ai langkho Pathian thawng kan zumh caah mu). Tu lio Online Laimi Trinity chirchanhnak bible cang vialte khi kanmah nih cun Pathian pakhat ai langhnak a si tin kan hmuh.

Ka lung a fiang kho lo mi a tam tak tak. Tlawmpal ka van langhter tuah lai:

1.     Kan Pathian hi voikhat te ah sining tampi in I langh khawh thawnnak a ngei lo maw?

2.     Trinity (Thumkomh Pathian) ah aho Thlarau dah ai tel lai?  (Bible ah Pathian Thlarau (Gen 1:2, Exodus 35:31, tamtak tak a um) le Jesuh Thlarau (Rom 8:9, 1Peter 11, Lamkaltu 16:7) tin chim tung kaw. Pa le Fapa a dang te an si ahcun an Thlarau zong cu ai dang lai va si kaw?

3.     Trinity ah ai tel lo mi Thlarau cu tah zeitin kan ti ne lai?

4.     Thlarau cu tah 2 maw um ne? (Pathian Thlarau le Jesuh Thlarau a ti caah mu)

5.     Rom Cakuat I “Jesuh nih Pathian a kan nawlpiak” a timi khi nihin tiang cu maw Jesuh nih Pathian cu “mu, mu, mu” ti cun maw a nawl peng ko?
Jesuh nih Vailam I “Ai lim Cang” a timi khi ai lim ne lo maw?

6.     Biathlam hi AD 90-100 ah tial a si. A si ah Biathlam I thil vialte khi Jesush thih hnu kum 60-70 a cang mi thil maw an si? Tufa nih Cakhenh phoihnak kong a um. Si cun Cakhenh phawih (Khamhnak) cu AD 100 ahcun maw a tlin? Vailam ah ai lim dih cikcek cang. Pathian thinlung le bang ahcun “Vulei serhlan in thahcia” a si cang. 

7.     Nihin tiang mi ai larmi dihlak nih “Jesuh long an hmuh peng” mi hi zeitin nan ruah?

A tam liangluang, ka lung piang lo mi. Hrinthannak le Tipil innak te hna. Nain tutan cu hi vial long in za phot rih sehlaw mu! 

Nan dihlak cung ah Pathian thluachuah um ko seh.

Ai Pehtlai lo/ Asai lo mi bia:

Bible cacang cinken hi a har bak. Kei hawi hna cu kai cinken mi um lo tluk a si. Bible ka thei bak ai timi hna ca zong ah a rak fawi rua loh.

Thlacam kong ah: Jesuh nih “Zei poh ka min in nan ka hal ahcun ka tuah lai” (John 14:14).

Philip tipil pek kong ah: “Ti chung ah khan an vung kal I, Filip nih tipil nak a pek (Lam 8:38).

Bible hi a biafang bak in ti hi kan I tleih ngai ngai. Nain Bible “Sualnak ah an hruaitu na mit cu khoih, na kut cu tan” tiah a kan ti nain mitkhoih le kuttan cu kan I cawnpiak lo, kan I tan pek fawn loh. Cu caah kan chimmi hi ruah len awk a si.

Lungchuak bia: Prophet Simeon nih Jesuh chuah ka te ah, Biakinn ah an rah chuahpi lio I, a nu sin ah, “Hi hngakchia te hi tampi caah an rawhnak hnga le (mi tampi caah) khamh an sinak caah thim a si” Lk 2:33

Van Hlei Thang Perth (Western Australia)

05/05/2018

Atang lei hi sau deuh rel a huam mi caah Oneness zumhnak tuanbia tawi ka thil chih.

Hi Zumhnak Pahnih An I El hi A Sau Tuk Cang. Hi zumhnak hi hramthok in a rak um cang. Jesuh a thawhthan hnu ah a zumtu an hung karh thluahmah. Hmakhat te ah nunphung dang (Gentail) sin ah a phan. Buaibainak te te a ton. Nain zumhnak kong a si loh caah an siamrem khawh. Lamkaltu 15 khi Bible thiam pawl nih “Jerusalem Council” an kan ti piak. A tawinak cun nunphung le khuasak ning ai dang tuk mi miphun nih Jesush an van zumh ve tik ah lawhlo nak te te an hong um. Nain tha tein an siamrem khawh. Jesuh krih zumh hi abiapi bik a si an ti hna (Lamkaltu thawngtha khi zoh law Jesuh kong long te a si). Zeidang dang cu kan I sawi tuk awk a si lai loh an ti hna.

Zumhnak dang deuh, “Nawlbia zulh a hau” a titu hna zong Paul nih tha tein a doh khawh hna. Pathian he rem kan sinak cu nawlbia ruang ah a si loh. Krih kan zumh ruang ah a si (Galati Cakuat). Gnostic zumhnak a hung chuak. Jesuh krih kong theu ah a si. Krihfa mi kan muru cu Krih a si cu mu. John nih fak pin a rak doh. “Jesuh Khrih cu pumsa in a ra a ti mi poh kha thlarau ngeimi an si I, a si loh a ti mi poh kha Khrih ral an si” (1John 4:2-3)

A rau deuh deuh, a zual deuh deuh. Ngeihchia tuk a si mi cu, Jesuh thih hnu kum 200 hrawng ahcun zumhning ai thenning a fak tuk cang. An I el hna. Hlan chan kan ti cu hmuhthiamnak a rak chambau ti khawh a si. Ai lo lo mi hmunkhat um ti kha an thiam bak loh. Heh tiah an I do. Mah zumhnak bantuk a zum ve lo mi kha “Mipial” an I ti. Zumhnak ai khat lo mi doh kha Pathian riantuan tha ah an ruah. A thah zong an I that. Krihfa tuanbia ai dawh lo cemnak a si zungzal ko lai. Zumhnak I lawh lo hi a phung a si. Pathian cu a lianngan tuk fawm cu teh. Mah zumhnak tanh zong a phung a si. Cu lio theng ahcun “Mi dang va upat zong hi a phung deuh a si chin chin”. Chim cawk ding khi a si loh. Cu hna lak ahcun hinin Laimi kan buaipi ngaimi, tulio Online Trinity le Oneness kong tlawmpal ka langhter lai.

Pathian pakhat zumhnak Ie Thumkomh Pathian zumhnak I elhniar nak ah Oneness doctrine bantuk a zummi hna lak ah minngei hmasa cu Praxeas (2nd -3rd Century) a si. Pathian pakhat sinak fek tein a zumh. Then cheu phun kha a pom kho bak loh. Pathian pakhat bak a si tin fek tein a rak dir pi. Pahnih nak cu Sabellius (215) a si. Sabellius nih a cawnpiak mi cu Pathian pakhat a si. Pa, Fapa le Thlarau hi cu Pathian pakhat ai langhnak long a si a rak ti. Tertullian nih arak doh tuk nak ah a cawnpiaknak cu “Patripassianism” a rak ti piak. A sullam cu Pathian pakhat a si ne ahcun Pa Pathian Vailam cung ah fahnak a tuar ve tinak” a rak ti piak. Anih hi AD 220 ah Pope Callixtus 1 nih excommunicate a tuah I mi pial cazin ah arak khumh. A ca tialmi pawl zong hrawh dih a si caah a cawnpiaknak tak tak hi a do tu hna sin long in theih a si.

Noetius (230) anih nih Pathian cu pakhat a si. Anih hi Smyrna a siloh ah Ephesus khua mi si a si. Pathian pakhat long bak a zumh. Pa Pathian cu hmuh khawhmi Jesuh in a lang ti a cawnpiak. Anih zong hi mipial cazin ah an rak chiah caah a catialmi pawl zong hmuh khawh awk a um loh. Catholic Encyclopedia zong ah “Tertullian le Hippolytus (Hi hna dotu bik) nih hin an dohmi hna hi a si loning tiang in an sawisel hna” ti hi hnu ahcun an cohlan. Cu tluk cun zumhnak dohnak aum. Apoi tuk mi pakhat cu hlan chan sikaw, a sungmi pawl kha hloh an si pin ah an cawnpiaknak le ca tial pawl zong kha hloh dih a si. An zumhnak hi a dotu hna chim chin mi lawng theih a si. Nain cu hna sin cun theih khawh mi cu cu hi hna pawl nih Oneness doctrine bak an rak zumh ti kha fiang tein a lang.

Cu lio can theng te ahcu vulei uktu thlennawnnak nih hi zumhnak thencheunak hi a hawn zual ter chin chin. Hramthok Krihfa bu cu Judaism le Rome cozah nih fak tak tak in an rak rialdip an rak doh. An rak tuar tak tak. An tuanbia rel ah tuksapur a si. Cu an hremnak hna chirchanh in rak chuahmi Baisakup (Qua vadis) hoi hna kha zoh ah zoh ngam ding hmanh a si loh. Chim ding a tam liangluang. Bible an rak tial hi Hremnak ai thawkka te a si nain, fiang tein kan hmuh. “Lung in an cheh hna, hluah in cheu hnih ah an chuah hna, vainam in an thah hna. Tu phaw le meheh phaw kha I aih in an vak hniapmap I hremnak le serset nak kha an ing. Vulei hi umnak ah an caah atha theng lem loh. Ralzam bantuk in ramlak le tlang ah an vak I vulei tang lungkua le khor ah khua an sa hna” (Heb 11:36-38).

Nain cu vialte thil sining cu AD 313 February ah phei le za bang ai let. Cutluk hremmi Khrifabu cu hremmi dirhmun in Bawi bik mithmai pekmi, Siangpahrang Bawizik biaknak ah ai chuah. Thil sining a dan ter viar. Khrihfa hrem bik tu tiah ruahmi Rome Siangpahrang pa Diocletian nih (1 May 305) ah nawlngeihnak a chuahtak. Amah nih a rak sermi (Tetracrchy: minug pa 4 ukti nak phung) cu amah uk lio ahcun a hlawh tling nain an pa le thih hnu ahcun an fa nih uknak an i cuh cang. Maxentius (Maximian fapa) le Constantine (Constantius fapa) kar ah dohnak fak tak tak a hung chuak. Maxentius ralkap hi 120000 hrawng le Constantine ralkap hi 100000/ an rak si ti a si.

Amin thangbik mi dohnak cu Milvian Hlei Dohnak (Battle of Milvian Bridge, 28 October 312) a si. Constantine nih rak an tuk lai zan (27 zan ah) Larnak a hmuh. Cung lei a hei zoh I Vailamtah le “Hi hin teinak na hmuh lai” tiah fiang tein chimh a si. Cu cu an phaw ah an cuanter I an van I tuk tak tak tik ah teinak a hung hmuh tak tak. Cu ti cun amah zong cu zumtu a hong si. Krihfa zalennak (Edict of Milan) cu Feb 313 ah Licinius he an hong thanh. Khrihfa cu phungtling te le zalong te in si khawh a hong si. Cu hnu cun duhsah in ram biaknak ah a hong I chuah.

Minung kan sining in chim fian hau lo in hngalh khawhmi cu Krihfa a karh tuk. Cu tik ah a tak he tak lo he a karh cuahmah. Hi ruang ah Uktu Constantine hi krihfa hrawktu maw dirhthohtu dah ti ruahnak ai cheu peng nak hi a si. An zumhning ai dang viar. Doctrine an I khat ti loh. A pennak cu krihfa zumhnak ah ai hngatchan ve caah remh a hau. I lungrual a hau.

Cu caah Siangpahrang Constantine nih Meeting a auh. ZUmhnak fonh ding ah. Khrihfa mi zumhnak ai then dih caah Pathian lei kong cu um ko seh, politics mit hrim in a tha bak loh. An party an I thenhmal dih lai. Cu caah lungrualnak kawl a hau. Mizapi duhnak ah kan lung ai rual lai. Zapi duhnak a domi cu hloh an si lai ti a si. Mithang Nicea Meeting cu a auh. Nicea Council tiah auh a si. May 20- June 19, (AD 325) tiang an tuah. An meeting biachahnak in Trinity zumhnak muisam ai sem. Nain Trinity formula tak tak cu AD 381, Constantinople Council ah ai lim ti khawh a si. Cu cu thil sining a si.

Hi tin ti ah na palh deuh nan ka ti hnga maw? Israel mi nih Pathian pakhat long bak an zumh. Kum thong 2 hrawng an rak dirpi cang (Jesuh chuah hlan ah). Cu cu zumh ding in thleidan mi miphun an si. An nunnak in an ven. Jesuh a ra. Pathian a si kha a langhter. An cohlan khawh lo caah Pathian a ralchanh tiah an thah.

Extreme Trinity nih a cuanh. Pathian pakhat an zumh. Jesuh a ra. Pathian a si kha an hmuh. Pathian a um fawn cang caah Pathian dang bantuk ah an ruah (Hi zawn hi extreme Trinity pawl zumhnak a si. Trinity keimah bantuk zummi an tam liangluang). Pathian pakhat zumhnak he an siamrem tik ah Thumkomh Pathian tiah an zumh (Thiang Thlarau telh in mu).

Oneness nih an hmuh. Pathian pakhat an zumh. Bible bia a si. Jesuh a ra. Pathian a si kha an hngalh. Pathian ah an cohlan. Nain Pathian dang si loh. A thawng mi Pathian nih a dawtmi misual khamh awk ah Vulei ah taksa in ai langhnak a si tiah an zumh. Pathian pakhat sining-riantuanning a si kha an hgalh.

Pathian cu a liangngan tuk. A thuk in a kau tuk. A kan sertu a si. Cu caah kan hmuhning hi ai dang ko lai. Hi hi cohlan thiam bak a hau. A sining te bak a si. Khat lei in mah le zumhnak cawnpiak le raltha tein chimrel hi a phung bak a si fawn. A si awk te a si. Cu heih kan dirpi fawm cu. Nain mah zumhnak bantuk a zum lo mi kha fak tuk in va ti le Hell va thlak viar tu hi cu ruah len awk a um ka ti. Kanmah bu zong hi nan kan ruahning ruam cu kan si bak lo hih. Kan dirpi bak mi cu “kan zumhnak hi chim bak ding. Khamhnak a si zong phuan bak ding. Nain misual biaceih cu Pathian nih a duh lo” ti hi a si zungzal.