Sermon Timhtuah Ning

Sermon Timhtuah ning

HOMILETICS

Phung kha chim hna, a caan a rem zongah a rem lo zongah chim hna; al a herh ahcun al hna, chimhhrin a herh ahcun chimhring hna, a nawl in nawl a herh ahcun nawl hna law lungsau thinfual in cawnpiak hna.-II Tim 4.2

”Na kum a no ruangah ahohmanh nih in zawmhtaih hna hlah seh, sihmanhsehlaw na biachim na holhrel ah siseh, na zia na za ah siseh, dawtnak, zumhnak le thiannak na ngeihmi ah siseh, zumtu hna caah tahchunh awk tlak va si tuah. I Tim 4:12.

Pathian riantuannak i a biapi tak tak mi pawl lak ah Midamh, Cawnpiak le Phung chim ah khan Phungchim hi biapi bik bantuk in a um.

Laimi hi Pathian bia kan duh i, a chim zong kan chim tak tak. Thlarau lei cawmnak le forhfialnak/thazang pek nak hngak in, mah uar ning le thinhung hrikthlaknak caah Pulpit hmang men mi zong kan um sual theu. Cu ruangah Pathian bia chim ning le kan chim ding mi timhlamh ning hi kan theih awk ah a biapi ngai mi asi caah ka thiam bik tinak si lo in ka theimi le ka ruahmi tlawmpal ka hung langhter ve lai.

1.   Sermon/ Phungchim a umtuning le a sullam

 Phungchim cu a Bia biapitnak le a chimtu dirhmun le zumhtlaknak hna nih hin hmunhma a ngei tak tak. Jesuh Khrih riantuannak kan zoh tikah, Phungchim, Cawnpiak le Mi damh tbk hna an si. Hikaah a biapitnak kan theih khawh ka zumh. Daniel Bauman nih cun, Zumtu an hung thawng/cak i, khrihfa sinak nih hmai a nawr/ khrihfa a thangcho thluahmah liao poh ah Phungchimtu tha an um theu" a ti bang in, Phungchim nih cun a tha mi vialte a lamkip in a ngaitu hna a thleng ding a si. tiin phungchim biapitnak a hung tlanghter. Pathian riantuanpitu (Phungchimtu) nih cun a ral tha mi cun mi tangah aa dor fawn mi a si awk a si.      

Mi pakhat nih mipi hmaiah Bia tha le ngeihnuam ngai mi a chim i, "A sermon a tha tak tak si" kan ti sawsawh men mi hi kan palh nak a si. Sermon cu Pathian Bia tak cu, minung nih minung hna sinah Pathian biacah kha a hung phuang/chim chuah hi a si. Pathian bia chim hi thil sawsawh a si lo ruangah, phungchimtu kanmah ziazaa zong hi hi i check hmasa buin kan i timhtuah a herh tak tak.

2.   Phungchim Umkalning le Aa timhmi Pali (4)

a)   Kerygmatic/Evangelical - Zumlo mi pawl, piangthar lo Piangtharnak- khamhnak

b)  Didactic/Doctrinal - Zumtu pawl, Mi pianthar cawnpiak, Thangliannak

c)   Therapeutic/ - Zumtu pawl- Pumpak damhnak

d)  Prophetic/Social - Zumtu pawl- nunchimhnak (pumpak le Mibuu/Mipi)

3.   Phumchimtu nih Theih awk

Phungchim tiah hin Thil biapi taktak a um i, cucu Phungchimtu, Biacah/biachim le a ngaitu pawl an biapit ning aa tluk ceo ti hi a si. Bible le a ngaitu ding pawl sinin i timhtuah hi a tha. An dirhmun le umtuning theihthiam lo ah cun phungchim tha tuk mi zong pakpalawng ah aa cang theu. A ngai tu pawl dirhmun le umtuning, an sining taktak theih dih khawh si hlah hmanh seh law, hmuh ning he aatlak in i timhtuah hi a tha. Vawlei lei thil ah an thangcho ning le an dirhmun hna, Pathian bia lei ah an dirhmun le an thinlung pek ning te hna, zohthiam a herh. Zatlang dirhmun in mi vialte a funtom kho lo i, Pathian bia thinlung taksa in ruat/duh an um liao ah Pathian bia duh lole ruat lo, biatak ah chia lem lo zong an rak um ve. Vawlei thil ah mi fim le mi thiam hna, beidong le vansang, Mirum le rethei/sifak, bomh hau harsatnak nei an um khawh mi a si caah a ngaitu pawl herhmi chim khawh atha bantuk in, cu bantuk minung pawl huap in i timhtuah zong hi atha taktak.

Angaitu ding pawl hna cu i timhtuah liao, Sermon liao le Sermon dih hnu tiang in ngeihven ding a si. Kan biachim an ngai liao ah mi-neng muisam an keng maw? theih thiam lo muisam an keng maw? An duh zawng le an ngeihven zawng a si maw? sermon liao ah an ngai sawh sawh maw tbk hna hi ngeihven a herh tak tak. Ni le thla le kum a liam hnu ah zeibantuk in dah Sermon cu a ngaitu hna thinlung ah rian a tuan ti zong ngeihven ah a tha ngai ngai.

4.   Sermon Phun dang dang hna

Mi cheukhat nih Evangelistic Sermon le Pastoral Sermon tinin an then i, zumtu pawl kong, Jesuh khrih kong chimnak Missionary Sermon le Pastoral Sermon nih cun Zumtu thangliannak le nun cawmnak a si i, Doctional Sermon ti a si dih fawn. Hi lawng si lo in, Doctional, Social/Prophetic, Ethical le Devotional Sermon tbk zong hi chim ding tampi a um kho ko. Azei a va si hmanh ah hi a tanglei ah hin Sermon phun tampi lak in phun thum in kan van langhter lai.

a)   Topical Sermon: Topical sermon timi cu ‘Bia tlangtaar’ nei in Pathian biachim hi a si. Cu tlangtaarmi he a pehtlaimi Bible caang paoh laak khawh asi. Cun, Baibal caang thimmi chungin biafang pakhat te zong maw, biatluan/biatlang pakhat te zong maw asiloah phundang deuh zong in van tamhmoih deuh khawh asi i, a dang Baibal caang tampi he komh in thawngtha na chim khawh.

b)   Textual Sermon: Textual Sermon timi cu, naa thimmi Pathian Bia rel mi chung khan chim a si. A then hmal nak zong Pathian bia lawng te kha hmang in chim rel ding a si. I timhtuahnak tha te in a um lo ah cun, a ngaitu pawl caah ngeih a har i mi neng a thla kho mi a si, mipi duh ning le mipi hruai thiam lo ah cun mah duh ning le uar ning in chim rel a awl tak tak.

c)   Expository Sermon: Expository Sermon ah cun tlangtaar na ngeih a hau lo. Asinain, naa thimmi Bible caang chung khan na hrilhfiah lai. Cucu, Baibal Dal khat ning zong khan asi khawh i Dal hnih-thum zong asi khawh fawn.

Phungchim cu zeibanruk zong va si seh, Sermon i timhtuah liao ah hin lam pathum in remhpeng a si. Cu hna cu a tanglei bantuk hin an si.

1)   Exegesis:  Bible le A tlangtar aa hngatchan nak in cun, What? Why? When? Whom? Which? hna hmang in hin zohfel (study) hmasat ding a si i, Cu pawl kan theih dih hnu cun a ngaitu pawl nih cun zeidah an theih awk ah chim atha hnga ti ruat bu in fiang tak tak in kan chim a hau.

2)   Exposition : Tlangtar hunglangter i hrilhfiahnak hmun a ai kan ti kho. Tuliao caan i kan hman ding biachim kan si bangin kan hnu lei caan liao le tuliao caan kan pehtleihterding a si fawn. Hibantuk liao caan ah hin tahchunhnak bia hna hmang in chimfiang a herh caan a um theu. 

3)    Application : Kan nun ah Pathian bia nungpi sing in chim hi a timh bij mi a si. Chim lawng kha a tawk lo i, kan chim mi le kan cawnpiak ning hna bantuk khan i nungpi ding in timhtuah ter ding a si.

5.   Phungchimtu Umtu ning ding

1)   Mi nih an chim ning kha va lak (copy)  a hmang awk a si lo: A Biachim ning, a aw hman ning le a cawlcangh ning dan le a hawihee tianhin, a mah sinak le a mah chhng in a chhak mi nih khan mi thinlubg a neh deuh.

2)   Pathian a tihzah mi a si awk a si: Taksa le Thlarau lei caah a hnawmtam mi viakte lak ah a cuar aa ten awk hrim hrim dibg a si. Biatak lawng chim mi, porhlawt lo, a mizia a fek mi a si awk a si. Cun Bia chim thiamtuk le hrilhfiah/chimfiang timh tuk ruangah a thei minak tam/ a ti khawh ti lo tiangin a chim awk a si lo.

3)   Phungchimtu nih cun a biatak awk a si: zohdawh le Capo seih tu siloin Pathian Biatak/biacah phurtu a si i, holh tik ah i thlahdah le ti sawh sawh nak kong ah fimkhur ten aa zoh le a check peng awk a si.

4)   Phubgchimtu nih cun a taksa ngandamnak kha a ruat/ngeihsak awk a si: Taksa cak le ngandam mi muisam nih hin mi a neh i mi a hip fawn, Pawfah le thazanh nei lo bantuk i um nak muisam nih hin mi a hip theu tawn lo.

5)   Aw chuah le Cawl cangh ning: Aw chuah le taksa cawlcangh ning zong hi a um than zangdam tein a hmangthiam ding a si. Cu nih cun Pathian rian a tuannak lam tluan ah sau pi a deih/khan ter lai.

6)   Thinlung ruahnak tha le hman a put awk a si: Pulpit hi thinhungnak hrikthlaknak le midang sawisel le ti hram nak hmun a si lo ti a thei awk a si.

6.   CANG THIM DEUH NEI IN PHUNGCHIM

1)   A ngai tu pawl an hna a chit ter hna

2)   Kan biachim ding Pathian bia tak a lo khun

3)   Phungchimtu zong huaisennak/ralthatnak a kan pe deuh

4)   Phungchimtu zong thildang i pial kual thuahmah lo in lam a hruai.

5)   Phungchim tu kha Biable lehthal mi a lawhter i, A Bible cang aa thim mi hrilhfiahnak thatuk mi/tlamtling tuk mi nih khan mipi thinlung a hruai.

7.   Bible Cangthim kawl ning le Kawlnak ah a herh mi pawl

1)   Mi thlarau leiah an cakning le an herhmi ruah ding. Mah nih uarmi le duh mi kha kawl/hawl hmasa lo ah a tha.

2)   A timhmi ah aa fiang hrim hau, timhmi neinlem tung lo i ti thluahmah hi tlam a tling kho lo.

3)   Mah chimfiang le theih tawk ruat i, kan theih fiang lo mi le kan hrilhfiah thiam lo mi le i elhngelnak chuak khawh mi thil ah ralring a herh.

a)   Pathian bia a cipciar in cawnnak, a heeh mi pawl caah a thahnem ding Bible cang tampi theih i belhbawmh ding.

b)  Note book neih ding. Thinlung ah Pathian Bia a hung lang mi le tahchunhnak caah a tangkai ding thil kan tong le theih mi hna tial peng. Midang Phungchim nak nih kan thinlung a kan khawih tonghtu pawl hna kha tial peng ah a tha. Cu ti cun Pathian Bia chim ding timhlamhnak caah lam a kan hrui i thathnemnak a kan pe tu a si theu.

c)   Cauk tha rel langmang i, cu chung cun Ohungchim ding caah hmanrua dao thiam ding.

d)   Thlarau thiang hlim he i pawlkawmhnak nin neih peng ding.

8.   KAN BIBLE CANG THIM MI BIA UMTUNING HLETHLAI NING.

a.   Bible caang kan i thim ding cu, a cangkhat te lawng siloin, ANgan/Dal (chapter) ning khan thaten rel le zohfel  (Study) nak neih dih ta ding a si.

b.   Bible caang kan thim mi nih a chim mi cu, tahchunhnak maw asiloah, zeidah a si ti theih fiang ding.

c.    Bible cang kan i thim mi cu, a tialtu nih a tial chan tak tak theih ding.

d.   Bible caang kan i thim mi cu, A tialtu le a tialhnawh chan, a tial liao caan le kum, cun a tial liao caan i minung an rak cawlcangh ning le an nun ning kong te hna theih hrim hrim ding

e.    Bible cang kan i thim mi nih cun Bible hmundang ah a chimning le a umtuning he aa tlank mi a nei maw? ti zoh i, zoh chunh ding.

9.   Phungchim I timhtuah ning

Kan nun pumpi hi Phungchim nak caah i timhtuahnak a si an ti i, thei a fawi euh nak ding ah hi bantuk hin van langhter sih law, "Zeitil liao caan hmanhah, i timhtuahnak ding caah thildang he kan i then ter nak nun hi i timhtuahnak pakhat a si ve". Cauk/thawngpang thar rel hi a si fawn. "Phungchimtu carel huam lo mi cu a mah le a mah i aa uk awk a si tiah John Wesley nih cun a chim. A dang pakhat ah cun "Thinlung ah thil a um mi hna tial i thatein chiah hi phungchimtu pawl i timhtuahnak tha a si tiin Donald C Demary nih a chim fawn.

10.  Sermon Tlangtar

Sermon tlangpi/tlangtar i thimthiam hi a biapi taktak, mi thinlung virhkhawih/hnakdoh ding bakin thim thiam a tha. Kan Tlangtar cu hrilhfiah bak ding: Kan thinlung ah saupi a rak riak cang mi, bia sawng tlorh/biaruahnak zongah kan rak chim tawn mi, a um tu ning zong kan remh khawh hrimhrim ding mi i thim ah a tha.

Cucaah, zeitindah cu bantuk thim thiamnak ding caah bawmchan tu thil hna a tangah ka hung langhter lai.

1)   Thlacam le Bible rel i, thinllung in ruah peng le ruahnak vialte hmunkhat ah chiah in i timhtuah. (1st Pathian sawm).

2)   Tlangtar le Bible cang aa tlak ning ding thim thiam

3)   Tlangtar Then(1st point/2,3, Pathum hrawng a tawk ko) le Bible cang bawmtu

4)   Phungchim bawmtu ding ruat. Mah nih ton mi experience, Mi kong, tahchunhnak, kan thil hmuh pawl tuliao ah thil a cang mi, pawl ruah i chim thiam ah mi a hip kho. Amahbalte Pathian biatak bal a phenh awk a si lo.

5)   Kan sermon ding le kan chim ning ding tiang in remh le khawmh i, i tial cia dih ding.

6)   Bible cang thim le a bawmth, Tlangtar, Tlangtar then, Aw cawi/awkaa, tahchunhnak, bia donghnak le biahmaithi hna hi an si.

7)   A caan le a hmun le a ngaitu pawl hawih in tartar kan thim thiam a herh tawk tak.

11.     Pathian Bia chim lai ah Theih awk a Biapi mi pawl

1.   Biahmaithi

Sermon hramthoknak caah a si bantukin, Tlangtar bawmtu ding biahmaithi timhtuah a hau. A ngaitu hna nih thatein an ngeih khawh nak ding ah timhtuah tu le kan chim dingmi lam a kan tluanter tu a si. Biahmaithi cu tawite, Tlangtar chim ding he aa tlak fawn mi. A ngaitu nih an kan beisei khawh nak ding ah i timhtuah ding si. A ngeih nuam tak tak, fiangtuk fawn lo, mi hio fawn dingin biahmaithi neih ding a si.

Bible Bia Hmun le ni fatin khuasaknak, nun nih experience a rak nei mi, tahchunhnak, mi biachim le thawngpang thar thinlung a thawng ter tu hmang in a chim khawh fawn. A cungah ka langhter bang, kan tlangtar he bal aa tlak ding in chim thiam a hau. Sermon timhtuah dih hnu lawng ah Biahmaithi hi timhtuah ding a si. Mipi kan hip khawhnak hnga ding caah biahmaithi tha hi a herh ngai ngai. Cun kan bia hmaithi a sau tuk ding a si lo. Biahmaithi timhtuah tik ah theih awk:

a)   Kan Bible caang thim mi in khan, mi hna i a lut deuhnak ding ah van virhkhawih deuh ah a tha.

b)  Kan Bible caangthim mi caan liao kong te hna van virhkhawih deuh atha.

c)   Kan Bible caang thim mi a tialtu/kuattu le an tial caan, kum le hi liao caan ah an nun phung ti vialte zong chim khawh cun atha.

Biahmaithi chim ah hi aw thangtuk in chuah ding a si lo i, cun diintuk chim lo zong a tha. Cun a sau tuk ding a si lo. Minites 35 ah minutes 5 hrawng hi a tawk.

2.   BIA TLANGTAR HRILHFIAH

A cungah ka langhter bang khin, kan tlangtar hrilhfiahnak ding ah, Point te te (Tlangtar Then - 1st point/2,3, ) Pathum hrawng tel neih khawh cun a tha.

a)   ZEIDAH? Hi nih hin kan tlangtar nih aa timh bik cu zeidah a si? ti a hrilhfiah ding a si i, aa lo in maw a lo bak lo mi phundang deuh in chim zong a fiang kho ko.

b)  Zeiruangahdah? Kan Bia hmaset nih a hrilhfiah cang mi cu. Zeiriang ah dah a dik? zeiruangahdah kan pom lai? kan zumh lai tbk mi nih an pom khawh nak ding caah hrilhfiah than a herh.

c)   Zeitindah? Sermon ah hin bia in chim fiang men a tawk lo i, an rak cohlang ding le an tuahding an duh mi, an cohlang i, an tuahding le tuah lo ding pawl zong an i thim dih khawh nak dingah, kan sermon donghnak nih cun mi a ko in a sawm ding a si.

3.    Tahchunhnak

Tahchunhnak, thuanthu/tuanbia le thil a hung cang mi hmangin biachim fiangternak ding ca lawngah tahchunhnak hi chim ding a si. A ngaitu hna lungtuainak neih khawh ding mi le ruahnak dang neih ter kho ding cun chim lo law law hi a him cem. A tam ding a si lo i, a pehtlai in chim ding a si fawn lo. Thawngpang chia le a ngeih a nuam lo mi kong hrim cu chimrel lo ah fim kan hlawh lai. Tahchhnhnak nih aa timhmi cu, (1). kan biachim fiang ter deuh nak ding, mipi thinlung a tongh khawh deuh nak ding. (2) Kan mit in kan hmuh mi le kan tong bak mi chung khan tahchunhnak tuah mi nih hin thinlung a neh bik theu. (Jesuh khrih nih a chan liao ah khan, a can liao le, a pawngkam dirhmun le boruak inhin tahchunhnak kha a chim thiam taktak). (3). Sermon pakhat ah tahchunhnam a tam tuk ding a si lo i, tahchunhnak cu, kan biachim mi thenkhat chung in pakhat neih ah a tawk ceo.

4.   Biatlangkawm/Donghnak

A donghnak hi Sawmnak maw, challenge nak maw, forhfialnak le thluachuah peknak te hna hmang in le bible bia le hla te hna he zong a dongh ter khawh i, mah bal te kan sermon he aa tlak in thim thiam a herh ve. Bia tlang kawm hi a sau ding a si lo i, kan biachim a fehter tu dingah kaa hnihkhat te a tawk. A rem ding ning in chim thiam ah a tha.

5.    A tawi Sau

Atawi sau hi ri khiah a um lo i, a ngaitu hna caan le an umkal phung zia zawn ah aa hngat ngai ve mi a si. A ngaitu pawk hna chet le biangeih neng muihmai, an thut ning le an ngut nibg, thildang an rak ruah ning, Bibke maw cauk dang hna an rak rel ning, zuunram thiar le an hnachet ning zoh thiam in a sau ning hi thwihthiam i timh ding a si. Dai zirziar ten um hmanh seh kaw Dai tha lo (Negative response-hngakchia nih tih mi a neih ruangah daitein a um bantukin) a um kho fawn. Nungak fenherh ching tak tak aa fenh mi a heehcemnak zawn lawng a khuh kho i khuaruah mi a tam an ti hi thil si kho ngai a si.

6.    AWAS HMANG NING 

Mi an Aw chuah ning bantuk in aw va chuah len lo in, kan mah in a chuak mi aw-kaa hmang kha uar ding a si. A ngaitu pawl hip nak ah kan aw athang ning le thluk hna, a rang le a nuar kong hna ah, a cawlcangh ning hna ruat peng ding a si. Mi hna chet dih deng tiang in au khuang hmang lo i timh ding a si.AW HMANG NING Ralrin awk.

1)   Aw tluangtlam tuk i na chim ah cun a neng cawlh hna lai. Aw ki pangai peng i na chim ah cun an mit a kut ter hna lai. Aw pangai in chim i thok law, a herh ning in aw sang le niam, a thang le a diin lei deuh hna hmang hna.

2)   Mi pakhat khat Phungchim tbk i cawng in, mi dang aw copy hlah.

3)   Mi nih an theih khawh ding ding in chim. Mi an tam le tam lo thleidang zia thiam.

4)   Na Bia chim he aa tlak in na aw hmang etc.

7.    Um tu ning

Mipi hip khawh ding in um i timh seh, I tamhmawihnak le hawiher tiang hin a biapi. Cawl cang lo bak i um maw, siloah mit kem ding tiang in i phar zo zong hi aa tlak lo tak tak. Kan bia chim bawmtu dingah zaizia le cawlcangh thiam hi a rak thahnem tuk. Cawlcangh nak in mipi hip i, mit au le khua hawiher hmang zongin tang thiam hi hlawhtlingnak a si. Awthangnak (Microphone) hmang ning pawl tiang in a biapi dih. TAKSA CAWL CANGH NING

a)   Na biachim he aa tlak ning in na taksa cawlcanghter law, a herh lo le umzia nei lo in vak len hlah.

b)  Na mit nih bia a ngai tu hna kha palhat hnu pakhat zoh thluahmah hna seh. Kun kehkuh le khua zei zawn dek zoh deuh bik mi nei in bia chim hlah.

c)   I tamhnak rang beibui in hmang hlah.

d)  Nangmah le nangmah i seihchiahnak nei law, Pathian lianngannak ding caah Pathian mithmai keng zungzal.

8.    Mipi Covo

Biachim hi afiang virviar kho dih lo i, Chimfiang timh tuk nak ruangah a fiang lo deuh kho. Biachim tha cu Nu pawl Skirt ching te an i hruk bantuk an si ding asi an ti. A ngaitu nih an ruah peng ding le an i nunpi peng ding mi kan chiah ta hna awk a si.

9.   THEIH AWK AH A HERH MI Dang PAWL

a)      Bia chim lai ah Ngeihthiam halnak maw? Na si kho lo nak kong chim hlah.

b)     Nel tuk le thiamlo tuk muisam keng in bia chim hlah.

c)      Bia na chim tik ah i tuiter/na ka i thaw tuk ter hlah. Na timh cem ding cu thiam tak i chim, a ngeih nuam ding le phundang deuh i chim siloin, Pathian lei i mipi hna thanglian ter si deuh seh.

<<<<Kan peh/remh than te lai>>>>